BỆNH CORONA VIRUS – 19
COVID-19 (tiếng Anh: coronavirus disease 2019 nghĩa là bệnh virus corona 2019) là một bệnh đường hô hấp cấp tính truyền nhiễm gây ra bởi chủng virus corona SARS-CoV-2. Bệnh được phát hiện lần đầu tiên trong đại dịch COVID-19 năm 2019–2020.
Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác nhau như sốt, khó chịu, ho, khó thở và viêm phổi, đờm, đau họng, nhức đầu, ho ra máu và buồn nôn, tiêu chảy, v.v.
Thời gian ủ bệnh: 1-14 ngày (trung bình 4-7 ngày)
Phương thức lây truyền chủ yếu của nó hiện nay là lây truyền từ người sang người, thường được truyền thông qua các giọt dịch hô hấp mà con người hắt hơi, ho hoặc thở ra. Một người nhiễm bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng sau thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 đến 14 ngày, trung bình là 5 ngày, trong thời gian đó nó vẫn có thể truyền nhiễm. Cần thận trọng để giúp hạn chế lây truyền bệnh, bao gồm vệ sinh cá nhân tốt và rửa tay thường xuyên.
Những người nghĩ rằng họ đã bị nhiễm bệnh nên đeo khẩu trang y tế và liên hệ bác sĩ ngay lập tức để được tư vấn.
Virus corona chủ yếu ảnh hưởng đến đường hô hấp dưới (cũng có các triệu chứng ở đường hô hấp trên nhưng ít gặp hơn) và dẫn đến một loạt các triệu chứng được mô tả giống như cúm, bao gồm sốt, ho, khó thở, đau cơ và mệt mỏi, với sự phát triển cao hơn nữa sẽ dẫn đến viêm phổi, hội chứng suy hô hấp cấp tính, nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm trùng và có thể gây tử vong. Các phản ứng y tế đối với căn bệnh này thường là cố gắng kiểm soát các triệu chứng lâm sàng vì hiện tại chưa tìm thấy phương pháp điều trị hiệu quả nào.
Hình ảnh chụp X-quang phổi của một bệnh nhân nhiễm COVID-19. Chảy máu và viêm do viêm phổi có thể xuất hiện các đốm trắng trên khắp phổi.
Căn bệnh này lần đầu tiên được xác định bởi các cơ quan y tế tại thành phố Vũ Hán, thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, trong số những bệnh nhân bị viêm phổi không rõ nguyên nhân. Nó đã gây ra sự báo động do không có bất kỳ loại vắc-xin hiệu quả cũng như bất kỳ liệu pháp điều trị bằng thuốc chống virus nào và sự lây lan tương đối nhanh chóng của nó trên toàn cầu, từ lần phát hiện đầu tiên vào đầu tháng 1 năm 2020. Các tỷ lệ tử vong ca bệnh được ước tính vào khoảng 1-3%.
Tổ chức Y tế Thế giới đã tuyên bố dịch viêm phổi do virus corona mới (NCP) là một tình huống khẩn cấp y tế toàn cầu (PHEIC) kể từ ngày 30 tháng 1 năm 2020 và là một đại dịch kể từ ngày 11 tháng 3 năm 2020, dựa trên các tác động của virus đối với các nước nghèo, những nơi có cơ sở hạ tầng chăm sóc sức khỏe yếu kém hơn. Các ca nhiễm virus đã được báo cáo trên khắp thế giới phương Tây và châu Á-Thái Bình Dương, chủ yếu là các du khách có nguồn gốc từ Trung Quốc đại lục, với sự truyền bệnh tại địa phương cũng được báo cáo ở các quốc gia như Đức. Tính tới ngày 16 tháng 11 năm 2020, đã có hơn 54 triệu trường hợp nhiễm COVID-19 được ghi nhận tại hơn 217 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Những ca tử vong đã được báo cáo ở hầu hết các nước trên thế giới. Kể từ ngày 7 tháng 3 năm 2020, nhiều nước khắp thế giới có bằng chứng truyền bệnh cộng đồng.
Dấu hiệu và triệu chứng
Những người bị nhiễm bệnh có thể không có triệu chứng hoặc có các triệu chứng cơ năng từ nhẹ đến nặng, như sốt, ho và khó thở. Tiêu chảy hoặc các triệu chứng ở đường hô hấp trên (ví dụ như hắt hơi, sổ mũi, đau họng) ít gặp hơn. Một số trường hợp ở Trung Quốc ban đầu chỉ xuất hiện với đau ngực và đánh trống ngực. Vào tháng 3 năm 2020, các báo cáo nổi lên chỉ ra rằng mất khứu giác có thể là triệu chứng phổ biến ở những người mắc bệnh nhẹ, mặc dù không phổ biến như báo cáo ban đầu. Các trường hợp có thể tiến triển thành viêm phổi nặng, suy rối loạn đa tạng và tử vong.
Thời gian ủ bệnh được Tổ chức Y tế Thế giới ước tính từ 2 đến 10 ngày, hoặc từ 2 đến 14 ngày bởi Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC). Một nghiên cứu được công bố vào tháng 2 bởi một số nhà nghiên cứu ở Trung Quốc, bao gồm cả bác sĩ khám phá ra SARS, đã tìm thấy bằng chứng về thời gian ủ bệnh kéo dài đến 24 ngày.
Sự nhiễm trùng
COVID-19 được truyền sang người khác qua các giọt bắn và các hạt rất nhỏ có chứa vi-rút đường hô hấp từ ho, hắt hơi, lời nói hoặc hơi thở của người bị bệnh . Lây truyền qua các giọt nước nhỏ hoặc bình xịt có chứa vi-rút do người bị nhiễm bài tiết ra và xâm nhập vào mắt, mũi hoặc miệng của những người xung quanh. WHO và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho biết nó chủ yếu lây lan qua các giọt nhỏ tạo ra khi tiếp xúc, ho, hắt hơi và nói chuyện và tiếp xúc trong vòng 1 đến 3 mét. Nói to tiết ra nhiều giọt nước hơn nói bình thường. Một nghiên cứu ở Singapore phát hiện ra rằng một cơn ho không rõ nguyên nhân có thể dẫn đến những giọt nhỏ bay xa đến 4,5 mét.
Một người tiếp xúc càng gần và lâu thì càng có nhiều khả năng mắc hợp đồng với COVID-19. Càng gần chúng, chúng càng tiếp xúc với các hạt giọt lớn hơn có xu hướng chìm xuống đất và khoảng cách chúng chứa các hạt trong không khí càng lớn. Các giọt hô hấp có thể tồn tại lâu dài trong không khí là hạt nhân của giọt trên đường hô hấp. Tính đến tháng 11 năm 2020, tầm quan trọng tương đối của các giọt lớn và các hạt nhỏ vẫn chưa được chứng minh rõ ràng. Sự lây truyền qua đường hàng không chủ yếu xảy ra trong các phòng kín như nhà hàng, lớp học, quán cà phê và văn phòng nơi đông người và thông gió kém.
Hôn và tiếp xúc cơ thể giữa người với người làm cho vi-rút dễ lây lan hơn, làm cho việc tiếp xúc với COVID-19 dễ dàng hơn. Ngoài ra, mặc dù không phải là đường lây truyền chính nhưng vẫn có nguy cơ lây truyền khi chạm vào vật có vi-rút Corona 19 mà không tiếp xúc vật lý rồi chạm vào mắt, mũi, miệng mà không rửa tay. . Hiện tại , chưa có bằng chứng về sự lây truyền qua phân người , nước tiểu , sữa mẹ , thức ăn , nước thải hoặc nước uống, nhưng cần thận trọng vì nghiên cứu về sự lây truyền từ mẹ sang thai nhi trong thời kỳ mang thai đang được tiến hành.
Cách xa xã hội và đeo khẩu trang làm giảm nguy cơ lây nhiễm corona bằng cách ngăn chặn sự lây lan của các giọt. Ngoài ra, nguy cơ lây nhiễm có thể giảm nếu hệ thống thông gió trong nhà được trang bị tốt và không khí được lưu thông qua hệ thống thông gió liên tục.
Có sự khác biệt riêng về số lượng một người có thể lây nhiễm, nhưng tính đến tháng 9 năm 2020, người ta thấy rằng một người lây nhiễm trung bình từ hai đến ba người. ở một số nơi, một nhóm nhiễm trùng corona-19 có thể xảy ra. Và có những trường hợp siêu lây truyền, trong đó một người làm lây lan vi-rút cho nhiều người.
Vi rút có thể lây lan 2 ngày trước khi bắt đầu có triệu chứng, và có thể lây lan vi rút ngay cả khi không có triệu chứng. Hầu hết những người bị nhiễm đều có khả năng lây nhiễm từ 1 đến 12 ngày, và trong những trường hợp nghiêm trọng, họ có thể lây nhiễm trong 2 tuần. Ngoài ra, các trường hợp tái nhiễm sau khi được chữa khỏi đã được báo cáo, và vào tháng 10 năm 2020, các nhà khoa học y tế đã báo cáo bằng chứng cho điều này.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân gây bệnh đã được khẳng định là do chủng virut tên là SARS-CoV-2 gây ra. Đây là tên chính thức do ICTV đặt ra, cũng còn được WHO và nhiều người quen gọi là “Covi-19”, được cho là có nguồn gốc từ động vật. Về mặt Sinh học, khi ở ngoài cơ thể vật chủ, thì Covi-19 không phải là sinh vật, như tất cả các virut khác, do nó chỉ có biểu hiện của vật sống khi ký sinh trong vật chủ như người.
Phương thức lây truyền
Phương thức lây truyền chính là từ người sang người, qua các giọt dịch hô hấp của cơ thể khi mà người có mầm bệnh hắt hơi, ho hoặc thở ra. Các nhà khoa học và quan chức có trách nhiệm đã xác nhận ba cách lây truyền: truyền trực tiếp, truyền tiếp xúc và truyền khí dung.
- Trong cách truyền trực tiếp: các giọt dịch hô hấp (nói nôm na là giọt nước bọt) của người có mầm bệnh bắn trực diện vào cơ quan hô hấp của người khác (thường là mũi, miệng, một số trường hợp là mắt), khi ở gần nhau. Trường hợp này rất hay gặp khi một số người đối diện nhau mà nói chuyện, cười đùa với nhau.
- Trong cách truyền tiếp xúc: các giọt dịch hô hấp của người có mầm bệnh bám trên vật thể nào đó, rồi người khác chạm phải, tay có dính mầm bệnh lại vô tình quệt lên mắt, ngoáy mũi hay cầm thức ăn cho vào miệng. Chẳng hạn như người có mầm bệnh hắt hơi hoặc nhổ lên một tay ghế, người khác nắm hay chạm phải có thể dính mầm bệnh.
- Trong cách truyền khí dung – còn gọi là truyền qua không khí – thì mầm bệnh bay lơ lửng trong không khí, người khác chẳng may hít phải hoặc tiếp xúc qua niêm mạc. Trường hợp này thường gặp khi nhiều người tập trung ở phòng kín (lúc hội họp, tập trung xem biểu diễn) hoặc ngay cả ở ngoài trời (ít gặp hơn, nhưng không phải là khó xảy ra), do mầm bệnh có thể tồn tại trong không khí nhiều giờ, nhất là khi nhiệt độ không khí mát hay lạnh (<18°C).
Bệnh lý
Kiểm tra mô bệnh học của các mẫu phổi sau khi chết cho thấy tổn thương phế nang lan tỏa với xuất tiết fibromyxoid trong cả hai phổi. Những thay đổi tế bào học của virus đã được quan sát thấy trong các tế bào phổi. Hình ảnh phổi giống như hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS).
Chẩn đoán
WHO đã công bố một số giao thức xét nghiệm cho SARS-CoV-2. Phương pháp xét nghiệm cơ bản là sử dụng phương pháp phản ứng tổng hợp chuỗi polymerase thời gian thực kết hợp phản ứng sao chép ngược (rRT-PCR), thường cho kết quả từ vài giờ cho đến hai ngày. Xét nghiệm có thể được thực hiện trên mẫu dịch hô hấp hoặc máu. Kết quả thường có trong vòng một vài giờ đến vài ngày. Các nhà khoa học Trung Quốc đã phân lập được một chủng coronavirus và công bố trình tự gen để các phòng thí nghiệm trên toàn thế giới có thể độc lập phát triển các phương thức xét nghiệm PCR để phát hiện các trường hợp nhiễm virus.
Hướng dẫn chẩn đoán được phát hành bởi Bệnh viện Trung Nam của Đại học Vũ Hán đã đề xuất các phương pháp phát hiện nhiễm virus dựa trên các đặc điểm lâm sàng và rủi ro dịch tễ học. Những bệnh nhân này liên quan đến việc xác định bệnh nhân có ít nhất hai trong số các triệu chứng sau đây ngoài tiền sử có đi du lịch đến Vũ Hán hoặc tiếp xúc với các bệnh nhân bị nhiễm khác: sốt, các đặc điểm của viêm phổi, số lượng bạch cầu bình thường hoặc giảm hoặc giảm số lượng tế bào lympho.
Phòng chống
Các tổ chức y tế trên toàn thế giới đã công bố các biện pháp phòng ngừa để giảm nguy cơ bị lây nhiễm SARS-CoV-2. Các khuyến nghị tương tự như các khuyến nghị được công bố cho các virus corona khác và bao gồm: rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước; không chạm vào mắt, mũi hoặc miệng bằng tay chưa rửa sạch; và thực hành vệ sinh đường hô hấp tốt, giữ khoảng cách với người có biểu hiện ho, hắt hơi. Những người nghĩ rằng mình có khả năng đang mang virus nên đeo khẩu trang phẫu thuật và tìm kiếm trợ giúp y tế bằng cách gọi cho bác sĩ hơn là đến cơ sở y tế. Để ngăn ngừa lây truyền, các Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) khuyến nghị những người nhiễm bệnh nên ở nhà, ngoại trừ cần được chăm sóc y tế; gọi điện trước khi đến nơi cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe; đeo khẩu trang (đặc biệt là ở nơi công cộng); che chắn miệng khi ho và hắt hơi bằng cách gập khuỷu tay lại hoặc dùng khăn giấy; thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước; tránh dùng chung vật dụng cá nhân. Người bị nhiễm virus và những người chăm sóc cho bệnh nhân nhiễm virus buộc phải mang khẩu trang theo quy định, nhưng không yêu cầu với người bình thường trong cộng đồng.
Khuyến cáo phòng ngừa dịch bệnh của Bộ Y tế Việt Nam:
- Duy trì vệ sinh sạch sẽ hàng ngày: lau nền nhà, bề mặt dụng cụ, tay nắm cửa bằng chất sát khuẩn thông thường.
- Không tổ chức hoạt động đông người tại gia đình, nơi lưu trú.
- Không đi du lịch đến vùng có dịch bệnh. Hạn chế đến nơi đông người, nếu cần thiết thì đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên và đúng cách.
- Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc ống tay áo để giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng. Tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng sau khi ho hoặc hắt hơi.
- Tăng cường thông khí nhà ở.
- Tránh mua bán, tiếp xúc với các loài động vật hoang dã.
- Giữ ấm cơ thể, ăn thức ăn đã được nấu chín kỹ, đủ chất, nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý, rèn luyện thể thao, tăng cường vệ sinh cá nhân. Rửa tay bằng nước rửa tay 30 phút một lần, một lần rửa tay kéo dài tối thiểu 20 giây.
- Nếu có bất kỳ hiện tượng, triệu chứng bất thường xảy ra ở cơ thể giống như triệu chứng của bệnh, hãy lập tức đến ngay cơ sở y tế uy tín để được khám và cách ly kịp thời. Chú ý khai báo thành khẩn lịch trình di chuyển trong vòng 14 ngày vừa qua để các bác sĩ nắm được.
- Nếu có triệu chứng sốt, ho, khó thở thì phải báo với cơ quan y tế gần nhất. Nếu không có cơ quan y tế gần nhất thì phải gọi cho 115 để khai báo y tế và cách ly 14 ngày tại nhà hoặc tại cơ quan y tế.
